Kanaatimce...

Fakültede İktisat dersinde gayretli bir İslâmcı arkadaş İslâm ekonomisinden bahis açmaya kalktığında hocamız önce bir “Peh!” demiş, ardından da “Kardeşim, Müslümanların en fazla israfa girdikleri ay Ramazan! Hal böyleyken, sen nasıl İslâm iktisadından bahsedebiliyorsun?” diyerek susturmuştu onu. Öyle ya, iktisat şükrün, israf da şükürsüzlüğün göstergesi iken ve iktisat ile şükrün en fazla yaşanması gereken zaman Ramazan ayı iken, ne yazık ki, şükürsüzlüğün işareti olan israf bizde ençok Ramazan’da yaşanıyordu. Maalesef, Ramazan ayında sofralarımız ve evlerimiz, İslâmî ilkelerin değil, “israf ekonomisi”nin örnekleriyle d oluyordu.

Yıllar önce, hürmet ettiğimiz dindar bir ailenin davetini kıramayarak evlerine iftara gittiğimizde gördük ki, bize öyle bir iftariyelik hazırlamışlar ki, hepsini yediğimiz takdirde asıl yemeğe yer kalmayacak, az yediğimiz takdirde bu defa dökülecek ve israf edilecekler. Çekinik bir şekilde “İsraf olacak!” gibisinden bir şey söylediğimizde, evsahibi amca “Allah, israfı başka zamanlar için haram kılmış, ama sadece Ramazan’da serbest bırakmıştır!” diye çıkışmış, bizi âdeta paylamıştı. Ama sanırım, yaygın ruh haline güzel bir örnek teşkil etmişti.

Ramazan’da, özellikle iftar dâvetlerini bahane ederek, her zaman soframızda bulunan mütevazi yemekler yerine, cömertlik ve ikram adı altında, sofrada tabak koyacak yer bırakmamacasına abartıya ve israfa kaçabiliyoruz. Oysa, israfsızlık ve iktisat en fazla Ramazan’a yakışıyor! Ramazan, İktisat ve Şükür Risalelerinin anlamlı bir biçimde aynı kitapta toplanması da, bize birbirleriyle ne kadar yakından ilişkili olduklarını gösteriyor zaten.

Aslında Ramazan’da yaşadığımız çelişkiler israfla sınırlı değil. Ramazan orucunun sayısız nimetlerinden birisi, açlık vasıtasıyla kendinden daha fakirlerin halini hissedebilmek, onlara şefkat etmek ve yardım etmek. Ama açlıktan o kadar çok korkuyoruz ki, iftar ve sahurda normal zamandakinden daha fazla yiyoruz. Bu yüzden, ne açlığı hissedebiliyor, ne de şükür için gerekli hali yaşayabiliyoruz. Tam tersine, dolu midenin verdiği ağırlıkla, Ramazan’ın gerektirdiğinin tam aksine bir gaflet hissine düşebiliyoruz. Ramazan’da ruhun bedene galebe çalması gerekirken, beden mide vasıtasıyla ruha egemen olabiliyor. Ne hicab vericidir ki, Ramazan’da doktorların sık sık “az yiyin” uyarısına muhatap oluyoruz. Tıkabasa yerken, açların halinden anlama fırsatını da kaçırıyoruz.

Oruç, gündüzleri bir şey yiyip içmemekten ibaret olamayacak kadar derin anlamlar taşıyor. İftar ve sahur, ne yiyip içtiğimizle değil, bir bardak suya izinsiz el uzatamayışımızla, o suyu ancak rahmetli bir izin sayesinde içebildiğimizle gerçek anlamını buluyor. Açlık, korkulmak şöyle dursun, bize ne denli aciz olduğumuzu ve bir kuru ekmek parçası için bile Rabbimize karşı fakir olduğumuzu bildiriyor. Sabır ve tahammül dersini en etkili biçimde veriyor bize. Bizi gafletten ve nankörlükten kurtarıyor.

Açlık sayesindedir ki, varoluşumuzun özünü derk ediyoruz. Hiçbir nimetin gerçekte bize ait olmadığını, onları yiyip içmede özgür olmadığımızı, onların Sahibinin izni ve emriyle nimetlere el uzatabileceğimizi kavrıyor ve şükür kapısından girebiliyoruz.

İktisad, nimetlerden kast edildikleri maksat doğrultusunda istifade etmekse, bir nimet olarak Ramazan da iktisadla yaşanmayı hak ediyor. Evet, Ramazan da bir nimet, çünkü bizi insaniyetin en yüksek derecesine, kulluğun en safi mertebesine yükseltiyor. Bu yüzden de Ramazan’ı hikmeti ve maksadına uygun olarak yaşamak; onu şükürsüzlüğün işareti olan israfla veya gafletle israf etmemek en büyük görevimiz. Hem, milyonlarca hemcinsimiz fakirlik ve hatta açlık sınırının altında yaşarken, çöpe atılan bir dilim ekmek veya bir kap yemek bile bizi manevî sorumluluk altına sokmaz mı?

Anketlerden en çok şikayet ettiğimiz şey “geçim sıkıntısı” olarak çıkıyorsa, geçimi bir sıkıntı olmaktan çıkarmanın, önce şükredip sonra bizden daha fakir olanlara yardım ve ihsan elini uzatabilmenin anahtarını da Ramazan sunuyor bize.

Birkaç gün sonra gireceğimiz Ramazanın hep şükür ve iktisadla geçmesi duasıyla...