Kanaatimce...

Şu Dağlarda Çoban Olsaydım

Murat Çiftkaya

Aysun’u şahsen tanımam. Eski okulumda öğrencim olmadı. Bir-iki defa okul koridorlarında, birkaç defa da televizyon ekranlarında görmüşlüğüm var, o kadar. Bir de, hocalığını yapan arkadaşlarımdan, onun öyle havalı ve burnu büyük bir kızcağız olmadığını duymuşluğum. Aysun, muhtemelen derin tahlilleri veya bilgi birikimi için değil, görsel değeri nedeniyle kadın-kadına bir sohbet programının parçası, biliyorsunuz. Son sözlerini de duymuşsunuzdur mutlaka. Hani üniversite okumuş, şehirli bir insan ile belki hiç okula hiç gitmemiş, çoğunluk dağlarda yaşayan bir çobanın oylarının eşit olmaması gerektiğine dair lafını/gafını. Eh, gardlar zaten alınmış, yumruklar hazır sıkılmışken, ateşin üstüne dökülen gazyağı etkisi gösterdi bu sözler. Kendisi de neye uğradığını şaşırdı. Belki de pişman oldu…

Bütün zihinlerin siyaset odaklı çalıştığı bir zamanda yaşıyoruz. Aysun’un talihsiz sözleri ilk bakışta sadece demokratik eşitliğe aykırıymış gibi görünebilir, ama biliyoruz ki, seküler modernliğin sillesini yemiş nice zihin böyle düşünüyor aslında. Üniversite eğitimi almış, şehirde okuyan, kariyer sahibi (bu arada, çobanlık niye kariyer sayılmaz, bunu da sorgulamalı değil miyiz?) birisinin bir çobana göre daha geniş bakış açısına, daha derin bir anlayış kapasitesine sahip olduğu, dolayısıyla daha doğru ve sağduyulu kararlar vereceği yargısı yatıyor bu düşüncenin altında. Peki, gerçekten öyle mi?

İşte, tam bu noktada, bir kıssayı/öyküyü hatırlamanın zamanıdır.

***

Eski zamanlarda, ilim aşığı, feraset sahibi bir baba küçük yaştaki oğlunun elinden tutup, uzun yollardan geçip bir ilim adamının yanına götürmüş.

“Hocam, oğluma ilim öğretin” demiş. “Onun tam anlamıyla yetiştiğinden emin olduğunuzda gönderin bana, daha önce değil.”

Yıllar yılları kovalamış. Çocuk istekli, hoca derya misal. Delikanlı öğrendikçe öğrenmiş, hoca onun ilmine ilim katmış. Nihayet, âlim, delikanlıya öğretebileceği her şeyi öğrettiğine kanaat getirip onu evine göndermiş.

Delikanlı babasının yanına gelmiş. Saygıyla elini öpmüş ve hocasının eğitimini tamamladığını söylediğini anlatmış.

Babası, gencin gözlerinin içine bakmış. Gülümsemiş, başını hafifçe sağa-sola sallayıp şöyle demiş:

“Oğlum, hocanın yanına dön ve ona şöyle de: ‘Babam, bana öğretilemeyeni öğrenmenin yolunu göstermenizi istedi.’”

Oğul denileni yapmış. Hoca, babanın bu sözlerindeki meramı anlamış elbette. Gence tam tamına kırk koyun emanet etmiş. “Bu koyunları al ve dağlara çık” demiş. “Ne zaman ki, sayıları 80’e tamamlandı; o zaman geri dön.”

Hikmetini pek anlamasa da, genç hocasının dediğini yapmış ve koyunları alıp dağlara çıkmış. İlk geceden sonra anlamış babasının sözlerindeki derinliği. Karanlık gecelerde yıldızlar kandil olmuş ona. Konuşacak kimsesi olmayınca, dili susmuş;  ama âlemin yaratılışındaki harikalığı karşısında kalbi dile gelmiş. Kulağı âlemdeki binlerce nağmeyi ve fısıltıyı taşımış duygularına. Sosyal hayatın bütün kirlerinden temizlenmiş zihni, ruhu hafiflemiş. Yavaş yavaş hem kendi içine doğru yolculuğa başlamış, hem de hocasının yanında öğrendiği ilimlerin hakikatını hissetmeye. Bakışı keskinleşmiş, üzerine bir heybet ve vakar gelmiş. Aylar geçip de koyunların sayısı 80’i bulunca önce hocasının yanına, sonra da babasının huzuruna varmış.

Babası, yine bakmış oğlunun gözlerine. Yüzüne bu defa anlamlı ve memnun bir gülümseme yerleşmiş. “İşte şimdi oldu” demiş. “Şimdi, öğretilemeyeni öğrenmişsin.”

***

Aysun veya şehirli çoğunluk “tefekkür” kelimesinin anlamını bilir mi, bilmem. Tefekkür, derin düşünce demektir. Olguların ve olayların yüzeyinde kayıp gitmeden, işin dedikodusuna düşmeden, aslı ve özüne dair fikir yürütmektir. Hakikata doğru yol alma cehdidir tefekkür. Ve tefekkür sadece akılla yapılmaz. Aklı aşan, kalbi de içine alan en insanî iştir. Kalbiyle akletmektir. Bilginin kaynağını gözlem ve deneyle sınırlayan, aklını gözüne indirgeyen, aklın kalble ve görünür (şahit olunan) âlemin görünmeyen (gaybî) âlemle bağlarını kopartan, ilham ve sezgi gibi bilgi kaynaklarını elinin tersiyle iten Aydınlanmacı zihnin pek yabancısı olduğu bir şeydir tefekkür. Üniversitelerde öğretilmez.

Evet, maalesef, modern okullarda ve üniversitelerde tefekkür öğretilmez. Zahirî akıl yürütmenin yöntemleri öğretilir, kalbî akletme değil. Hadi İngilizcesini de verelim burada. “Reason(ing)” sebeb-sonuç ilişkilerini keşfetmeye yarayan zahirî akıldır, ama dış âlemden gelen bu malûmat ancak “intellect(ion)”ın, yani kalbî aklın emrine girdiğinde bilgiye/ilme ulaşılabilir. Maalesef, hâlâ Aydınlanma’nın tasallutundaki modern bilgi teorileri ve eğitim kurumları ısrarla zahirî aklı baş tacı yapar da, kalbe ve tefekküre sırtını döner. Oysa, nasıl ki, göz ve diğer zahirî duygular akla veri sağlayan hizmetkârlarsa, zahirî akıl da kalbe malûmat ve tefekkür malzemesi getiren bir araçtır. İlim, ruha ve kalbe ait bir hassadır, (zahirî) akla değil. Ve ilim/bilgi nurdur; ruhu aydınlatan, insanı mütevazı kılan, Yaratıcısı karşısında huşu duymasını sağlayan bir nur. Gelgelelim, Aydınlanma, isminin ve iddiasının tam aksine, insanı bu nurdan mahrum eder ve onun ruhunu kör tesadüfün, sağır tabiatın ve nedensiz sebeb-sonuç ilişkilerinin karanlığına atar. Yaratıcısız, yapayalnız, çaresiz, savunmasız bırakır…

Modern eğitim, insan ruhunu tâ baştan yaralayan bir mahiyettedir o yüzden. Bu eğitimin tezgâhından geçmiş modern insan, ancak irfanî kaynaklardan beslenebilir, kalbini arındırabilir, malûmatını ilme çevirebilirse kurtulabilir. Bediüzzaman’ın mekteplilere şefkatinin bir nedeni de onların yaralı ruhları olsa gerektir. Bir de, Barla Lahikası’nda “Merhaba ey kendi hastalığını teşhis edebilen bahtiyar doktor” diyerek başlayan, 3. Zeyl’deki mektubu bu gözle okumak gerekir.

Buna karşılık, tıpkı, öykümüzün de dile getirdiği gibi, tefekkürün kaleleri dağlardır. Issızlıktır. İnzivadır. Öğretilemeyenin öğrenildiği mekânlardır. Birçok âlimin tefekkür için yüksek yerleri seçmesi bundandır. Çobanlığın peygamber mesleği olmasının bir hikmeti budur. Ruhlar ancak sessizlikte, uzakta, yükseklerde genişler ve yükselir, şehrin kirlerinden arınır. İlham ve vahiy gibi ilâhî tekellüme mazhariyete lâyık olur. Dağlar hem maddî hem manevî yüksekliğin simgesidir. Tûr ve Hira Dağları bunun şahididir.

Hasıl-ı kelâm, Aysun ve Aysun gibi düşünenlerin, kendilerini sağduyu veya içgörü (feraset ve basiret) gibi konularda çobanlarla karşılaştırmadan önce birkaç defa düşünmeleri; yarışa çok geriden ve engelli başladıklarını bilmeleri gerekir. Dağarcıklarında çok malûmatın bulunması noktasında elbette daha ileridirler, ama ruhları tekamül ettiren, olgunlaştıran bilgi kırıntıları değil, bunların ruha ve kalbe ne kadar yerleştiği ve ahlâk haline gelebildiğidir…

Neyse, şimdiden haber vereyim, ben bu yaz, kısmet olursa, sahil kenarına değil, dağlara kaçıp ruhuma güzel bir armağan vereceğim. Ve de dağlarda ruhunu kirletmeden tefekkür üzere yaşama şansına sahip çobanlara gıpta etmeye devam edeceğim.